Gemeenten maken zich sterk voor minder overlast luchtvaart

Jarenlang kreeg de luchthaven veel ruimte om te groeien. In 2019 bereikte die groei een piek. Met 500.000 vliegbewegingen voelden gemeenten in de regio van Alkmaar tot en met Haarlem dat zij de gezonde leefomgeving niet meer konden beschermen. Om hiervoor aandacht te vragen werken negen gemeenten samen; Alkmaar, Beverwijk, Bergen, Castricum, Haarlem, Heemskerk, Heiloo, Uitgeest en Velsen. Voorzitter van deze regionale samenwerking is de Velsense wethouder Sebastian Dinjens. Omgevingsdienst IJmond faciliteert van deze samenwerking.

Twintig jaar later kijken we anders naar luchtvaart

Schiphol heeft zes start- en landingsbanen. Twee van deze banen, de Polderbaan en Kaagbaan, gelden als primaire baan. Dat betekent dat zoveel mogelijk starts en landingen op deze banen plaatsvinden. Onze regio ligt onder de aanvliegroute naar de Polderbaan. ‘Deze baan werd geïntroduceerd als ‘milieubaan’, omdat vliegverkeer via deze baan de minste overlast zou geven voor de omgeving. Nu, 20 jaar later, kijken we daar anders naar. Onze inwoners ervaren het ook anders.’ De afgelopen jaren is Schiphol fors gegroeid. In 2019 telde de luchthaven een record van 500.000 vliegbewegingen, waarbij destijds zelfs de ambitie werd uitgesproken om richting de 575.000 te gaan. Het zijn jaarcijfers waarin de ruim 60.000 privévluchten nog niet zijn meegenomen. Ook het aantal inwoners onder de aanvliegroute groeide fors. ‘Onder aan de streep is een situatie ontstaan waarbij wij als gemeenten de gezonde leefomgeving niet meer kunnen beschermen. Inwoners ervaren teveel negatieve effecten van vliegverkeer. Dat moet anders, aldus Dinjens.’

Gemeenten verantwoordelijk voor gezonde leefomgeving

‘Decennialang werd vooral naar het economisch belang van Schiphol gekeken. Dat moeten we ook blijven doen, maar de luchthaven en de landelijke politiek moeten daarnaast meer rekening houden met de overlast bij omwonenden’, vertelt Dinjens. ‘Als gemeenten zijn wij verantwoordelijk voor een gezonde en prettige leefomgeving voor onze inwoners, dus wij voelden steeds meer de urgentie om voor onze omgeving op te komen. Vanuit de samenwerking tussen de negen gemeenten hebben wij de gemeenschappelijke, wenselijke verbeterpunten beschreven in een Bestuurlijke Agenda Vliegverkeer Schiphol. Wij willen dat er minder tot helemaal niet meer gevlogen wordt in de nacht. We willen dat er normen komen voor de luchtvaart, zoals die ook gelden voor andere sectoren. Ook wil de regio meer aandacht voor een balans tussen gezondheid en de gewenste netwerkkwaliteit van Schiphol. Hebben vluchten geen echte meerwaarde voor de Nederlandse economie? Dan zouden we die moeten kunnen weren’, legt Dinjens uit. ‘Bovendien moeten we eisen kunnen stellen aan wát voor type vliegtuigen naar Schiphol komen. Er zijn namelijk veel oude, vervuilende en veel decibel makende rammelbakken die hierheen vliegen. Die zorgen voor veel meer overlast dan nieuwere modellen. We willen een duidelijke selectie van wát je wánneer toestaat en daarin ook echt keuzes maken. We zien dat er steeds meer aandacht komt voor deze standpunten. De nachtsluiting, zoals Schiphol die onlangs aankondigde alsook het weren van lawaaiige toestellen is daar een goed voorbeeld van.'

Significant meer geluidsoverlast dan modellen aangaven

GGD Kennemerland publiceert jaarlijks haar gezondheidsmonitor. In deze monitor is er ook aandacht voor de overlast van vliegverkeer. De uitkomsten, waarbij duizenden omwonenden zijn geïnterviewd, logen er niet om. ‘Schiphol had ooit gemodelleerd hoeveel omwonenden last zouden hebben van slaapverstoringen vanwege geluidsoverlast van de vliegtuigen. Uit het onderzoek bleken de ernstige slaapproblemen hoger te zijn. Dan heb je het over een factor tien meer gevallen’, zegt Dinjens. ‘Bovendien hadden mensen het gevoel dat er door vliegtuigen kerosine werd geloosd. Veel inwoners, vooral degenen die onder de directe aanvliegroute van de Polderbaan wonen, durfden de ramen van hun woningen niet meer open te doen. Ze voelden zich steeds meer in hun normale functioneren belemmerd. De stress die dit alles oplevert, kan bijdragen aan een verhoogde kans op gezondheidsproblemen.’

Balans tussen gezondheid en economie

Om extra aandacht te vragen voor de problematiek in deze regio, nemen de portefeuillehouders Luchtvaart ook deel aan de Bestuurlijke Regie Schiphol (BRS). In deze BRS zitten 56 gemeenten en vier provincies die alle te maken hebben met Schiphol. Vanuit de BRS is afgelopen jaren ingezet op de balans tussen een gezonde leefomgeving en duurzame verbondenheid van Nederland met de rest van de wereld. Afgelopen jaren hebben gemeenten en de BRS via diverse zienswijzen en gesprekken aandacht gevraagd voor de problematiek en de gewenste oplossingsrichtingen.

De basis op orde

De BRS heeft iets losgemaakt bij politiek Den Haag. In juni 2022 kondigde minister Harbers aan dat een gezonde leefomgeving in de Schipholregio speerpunt moest worden. Onderdeel daarvan was een voorstel om het aantal vliegbewegingen met 60.000 te laten krimpen en via een Rijk-regio-aanpak te werken aan het verbeteren van de leefomgeving in de Schipholregio. Daarnaast zou de basis op orde gebracht moeten worden. Te beginnen met het vastleggen van een natuurvergunning en het strak handhaven op overtredingen.

We verwachten meer van de Minister

Sinds 1 januari 2022 is de samenwerking tussen Rijk, provincies en gemeenten verbeterd. ‘Onlangs voerde ik met de voorzitter van de BRS een gesprek met Mark Harbers, minister van Infrastructuur & Waterstaat. Ik vind dat hij beschikt over een goede dossierkennis. Hij denkt ook echt met ons mee. We voelen ons door hem gehoord’, vervolgt Dinjens. Het terugbrengen van het aantal vluchten draagt daaraan bij want dit heeft direct een positief effect op de gezonde leefomgeving van onze inwoners. Dat is een groot succes. De regio is er blij mee, maar we verwachten nog meer van hem’, aldus Dinjens. ‘Daarom zetten wij vol in op de samenwerking met het Rijk en blijven we scherp op de vervolgstappen van de minister. We zitten er bovenop.’

(Uitbreiding) Schiphol zonder regels is eindig

Dinjens merkt nu duidelijk dat de aparte status van de luchthaven eindig is. ‘Dat is een positieve ontwikkeling. Binnen de regio Alkmaar-IJmond-Haarlem zeggen wij al langer: behandel Schiphol als elk ander bedrijf. Anders kun je het gewoon niet meer aan je inwoners uitleggen. Boeren in de regio zeggen: ‘Hoezo moeten wij onze stikstof-emissie beperken, terwijl Schiphol gewoon z’n gang mag gaan.’ Die kromheid kunnen we als samenleving niet meer accepteren.’

Bestuurlijk overleg

Dinjens en zijn collega’s van de regio Alkmaar-IJmond-Haarlem komen eens in de twee maanden bij elkaar voor overleg. Deze bestuurlijke overleggen worden gefaciliteerd en voorbereid door Omgevingsdienst IJmond. ‘We hebben de afgelopen jaren veel winst geboekt rondom het Schiphol-dossier’, besluit Dinjens. ‘Nu is het moment om daar op door te pakken. Dit jaar zullen wij samen met onze raadsleden onze Bestuurlijke Agenda actualiseren, zodat we scherp vinger aan de pols kunnen houden.’