“Iedereen kan iets doen voor een betere luchtkwaliteit”
In Nederland ondertekenden het rijk, alle twaalf provincies en inmiddels meer dan 120 gemeenten het Schone Lucht Akkoord (SLA). Zij spraken met elkaar af om actie te ondernemen om de uitstoot van vervuilende stoffen in de lucht te verminderen. Programmamanager bij Omgevingsdienst IJmond (ODIJmond) Marcus Boesenach: “Met een actieplan zorgen we er samen voor dat de luchtkwaliteit in Nederland verbetert.” In 2030 moet dit resulteren in 50% ‘gezondheidswinst’ ten opzichte van 2016. Klinkt goed, maar wat betekent het eigenlijk?
Marcus is sinds november 2024 programmamanager Gezonde Leefomgeving bij ODIJmond. “Ik vind dat iedereen recht heeft op een gezonde leefomgeving. Dat betekent dat je woont en werkt in een omgeving met minimale uitstoot van schadelijke stoffen. Ik woon en werk zelf in dit gebied en wil dat mijn drie dochters kunnen opgroeien in een gezonde omgeving. Dat is voor mij een belangrijke drijfveer om samen met de drie IJmond-gemeenten in het programma te werken aan het verbeteren van de luchtkwaliteit.”
IJmond: een drukke regio
De uitstoot van stoffen en daarmee de luchtvervuiling in de omgeving waarin mensen wonen, werken en verblijven komt van industrie, landbouw, scheepvaart, verkeer. ODIJmond, gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk, GGD Kennemerland en provincie Noord-Holland werken samen binnen het programma Gezonde Leefomgeving om de uitstoot van schadelijke stoffen in verschillende sectoren te verminderen.
Luchtverontreiniging kent geen grenzen, dus verbeteringen in de IJmond hebben landelijk effect en andersom. Ter illustratie pakt Marcus er een plaatje bij van het SLA, waarin te zien is welke bronnen landelijk gezien negatieve invloed hebben op de gezondheid. In de IJmond is het aandeel industrie en scheepvaart groter. "Wat je vooral in dit plaatje ziet, is dat ook verkeersdeelnemers, huishoudens en ondernemers een positieve invloed kunnen hebben op de luchtkwaliteit."
Een belangrijk deel van het Programma Gezonde Leefomgeving gaat dus ook over onderwerpen waar inwoners invloed op hebben, zoals bewust omgaan met houtstook en vaker met de fiets gaan.
“Samen werken aan verbeteren luchtkwaliteit niet vrijblijvend”
Marcus: “Het landelijke SLA zorgt ervoor dat we doelen en middelen hebben om in onze regio aan de verbetering van de luchtkwaliteit te werken. Dit is niet vrijblijvend: we hebben afspraken gemaakt over hoe we de uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide gaan verminderen tot 2030. Als programmanager ben ik bezig ben om afspraken te maken met allerlei partijen om te zorgen dat we onze ambities en plannen realiseren. Ik kijk waar kansen liggen, waar we impact kunnen maken en kunnen versnellen.”
Convenanten en samenwerkingen
“Met de GGD en de drie gemeenten werken wij aan activiteiten die meteen en in de toekomst invloed hebben op de luchtkwaliteit. Zo hebben de gemeenten het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen ondertekend. Daarmee hebben zij afgesproken om tijdens bouwwerkzaamheden zo min mogelijk schadelijke stoffen uit te stoten.”
Ook is er een samenwerking met Stichting Globe, waarbij scholieren van vijf middelbare scholen met speciale sensoren op de fiets of lopend de luchtkwaliteit meten. Het project wordt door de scholen in het lespakket opgenomen en er wordt ook samengewerkt met het KNMI.
Veel aandacht voor houtstook
De afgelopen jaren hebben de drie IJmond-gemeenten veel informatie gedeeld over hout stoken. Zo is aandacht gevraagd voor het gebruik van de stookwijzer. Is het code rood of oranje? Dan is stoken niet handig. Hiermee wordt overlast bij gevoelige doelgroepen voorkomen en wordt gezondheidsschade zoveel mogelijk beperkt. Mensen met bestaande luchtwegaandoeningen of hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen zijn extra gevoelig voor houtrook. Zij kunnen meer en eerder klachten ontwikkelen als ze fijnstof inademen. Het is belangrijk dat er meer bewustwording bij de inwoners ontstaat over de schadelijkheid van houtrook.
Duurzame mobiliteit
Marcus: “Met het programma IJmond Bereikbaar hebben we de afgelopen jaren gewerkt aan minder uitstoot door mobiliteit. De plannen die zijn gemaakt moeten ondernemers aanzetten om hier de komende jaren echt stappen in te zetten. Het gaat hier bijvoorbeeld over het anders inrichten van het woon-werkverkeer of deelname aan fietscommunities met een speciale app.”
En zeer recent is gestart met een traject waarin de grotere transportondernemingen uit de IJmond de mogelijkheden verkennen om emissies in de nabije toekomst te verminderen. “Het is erg leuk om te merken dat deze ondernemers zeer enthousiast zijn.”
Impact maken met scheepvaart
Een ander mooi voorbeeld van samenwerken aan schone lucht is het initiatief om een Clean Energy Hub te realiseren bij de haven. ODIJmond is in contact met de cruisescheepvaart voor de realisatie van walstroomaansluitingen. Een Clean Energy Hub is een pompstation met traditionele en alternatieve schone brandstoffen voor auto’s, vrachtwagens, busjes, maar ook voor scheepvaart. Zo kunnen schepen die onderhoud uitvoeren bij windmolens bijvoorbeeld gebruikmaken van lokaal opgewekte waterstof. Om te zorgen dat er (genoeg) stroom voor walstroom en de Clean Energy Hub is, onderzoeken GreenBiz IJmond en de drie IJmond-gemeenten hoe ondernemers in het gebied, het Rijk en Liander optimaal kunnen samenwerken om levering en gebruik van stroom te kunnen garanderen. Ondernemers in het gebied kunnen bijvoorbeeld samenwerken binnen een gezamenlijk opgericht energiecollectief. "Op een vergelijkbare manier onderzoeken we mogelijke samenwerkingsverbanden in haven “De Pijp” in Beverwijk."
Een uitdaging waaraan je volgens Marcus niet snel genoeg kunt beginnen. “Alles wat we nu doen, kost tijd en energie. Maar het is iets waar we in de toekomst de vruchten van plukken. Ik zie het als een mooie uitdaging om hier samen met allerlei partijen aan te werken. Met mensen die willen, die innovatieve ideeën hebben die impact hebben op een toekomstbestendige leefomgeving en een duurzame economie.”