Onze impact op de leefomgeving dankzij risicogericht toezicht
Hoe kunnen wij het resultaat van ons werk en de impact daarvan op de leefomgeving zichtbaar maken naar de buitenwereld? Lange tijd was dat een lastige vraag, maar technische ontwikkelingen bieden nieuwe kansen om gericht op risico’s toezicht te houden met behulp van data. In 2023 hebben wij gebouwd aan een datagestuurd risicomodel en een dynamische kaart omgevingsveiligheid, die als kaartlaag in onze zogenaamde GIS-viewer is terug te vinden. Daarmee kunnen wij risico’s of andere prioriteiten bij branches of bedrijven(terreinen) snel en overzichtelijk in beeld krijgen.
Data verzamelen en daarnaar handelen is natuurlijk niets nieuws voor onze toezichthouders en handhavers, maar de mogelijkheden om data te analyseren zijn met sprongen toegenomen. Data-analist Manon Bosch en strategisch beleidsadviseur Annette Wolke waren intensief betrokken bij de ontwikkeling van ons nieuwe datagestuurde risicomodel.
“Wij hebben het afgelopen jaar hard gewerkt om de datakwaliteit te verbeteren, want daar staat of valt alles mee”, legt Manon uit. “Om de data te verbeteren zijn twee kwaliteitscoördinatoren aangesteld.” Het team heeft goed nagedacht over welke data relevant zijn en uit welke gegevensbronnen die gehaald kan worden.
Inzicht in bedrijven met hoog risico en veel impact op de leefomgeving
“Het model kan gegevens aan elkaar koppelen, bijvoorbeeld de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen en of het bedrijf zich aan de milieuregels heeft gehouden. Zo komt er een lijst naar boven met bedrijven die een hoog risico vormen voor overtredingen die veel impact hebben op de leefomgeving. Daar gaan wij vaker langs dan bij bedrijven waar volgens de data alles netjes verloopt en geen of minder risico’s zijn. Maar er kan ook met andere parameters worden gewerkt voor andere doeleinden.”
Technische ontwikkelingen maken verfijndere data mogelijk
Niet alleen kunnen gegevens voor verschillende modellen worden gebruikt; de gegevens zelf zijn ook steeds verfijnder, vertelt Annette. Onder meer omdat het drone-programma dit jaar sterk is geprofessionaliseerd. “Voorheen maakten wij bijvoorbeeld, aan de hand van beschikbare informatie en grove metingen, schattingen van de hoeveelheid grond die op een terrein opgeslagen ligt. Een drone kan dat bijna tot op de kubieke centimeter berekenen. Ook hebben wij FLIR-camera’s die heel nauwkeurig lekkages van bijvoorbeeld gassen kunnen meten. Je kunt met die verfijndere gegevens beter onderbouwen wat je van ondernemers vraagt en verwacht.”
De dynamische kaartlaag omgevingsveiligheid maakt verzamelde data visueel inzichtelijk – vanzelfsprekend alleen voor bevoegde gebruikers. “Wij wilden een kaart met real time data”, zegt Annette. “De basis is het Register Externe Veiligheidsrisico’s (REV). In de dynamische kaart kun je een gebied selecteren waarop bijvoorbeeld meteen zichtbaar is waar opslagtanks staan. Ook kun je snel het verschil zien tussen bijvoorbeeld de situatie op 1 januari en 31 december. Toezichthouders kunnen die kaart onder meer gebruiken ter voorbereiding op een bedrijfscontrole.”
Data combineren kan tot verrassende resultaten leiden
De vraag voor data-analyse kan ook vanuit een gemeente komen. Manon noemt als voorbeeld de vraag waar een verhoogd risico op ondermijning is. Daarvoor wordt een ondermijningsscan uitgevoerd. Deze scan werkt net als het risicomodel met parameters waar formules op worden losgelaten. “Als er ergens hennepgeuren zijn waargenomen, dan focus je je op andere signalen dan wanneer er bijvoorbeeld illegale bewoning verwacht wordt.”
Bewustwording voor invoeren data en efficiëntie
Voor collega’s betekent deze datagestuurde manier van werken dat zij meer gegevens consequent moeten verwerken. Twee kwaliteitscoördinatoren helpen daarbij. “Collega’s moeten soms meer datavelden invullen dan hen lief is”, zegt Annette. “Wij besteden dan ook veel aandacht aan de bewustwording waarom het belangrijk is.” Aan de andere kant ziet zij ook dat de invoer juist efficiënter wordt: “Voorheen kon het gebeuren dat je dezelfde data op twee verschillende systemen moest invoeren; nu communiceren die systemen vaak met elkaar en is het nog maar één keer nodig.”
In een test kon Manon het belang van complete data duidelijk maken: “Op een lijst van bedrijven met een bepaald verhoogd risico stonden niet de bedrijven die ervaren inspecteurs hadden verwacht. Dat kwam doordat sommige velden nog leeg waren. Wanneer alle velden goed zijn ingevuld, en er komen dán bedrijven naar boven drijven die je daar niet had verwacht, dan heb je iets interessants te pakken.”
De hoeveelheid controles zegt niet alles
Al deze ontwikkelingen helpen om gerichter te controleren, waarbij de outcome belangrijker wordt dan de output. “De hoeveelheid controles die je hebt gedaan, zegt uiteindelijk niet alles”, licht Annette toe. “Zeventig controles op airco’s leveren een minder grote bijdrage aan de veiligheid van onze leefomgeving dan één controle op gevaarlijke stoffen in een opslagvoorziening.”
Gemeenten raken daar ook steeds meer van doordrongen, merkt ze. De nieuwe VTH-strategie Milieu 2023-2026 die begin 2023 is opgeleverd, legt dan ook de nadruk op prioritering. “In een ideale wereld kunnen wij onze medewerkers steeds gerichter inzetten, en goed onderbouwen hoe wij onze ureninzet prioriteren en verdelen”, blikt ze vooruit naar de komende jaren. “Dat is waar wij met goede data-analyse naar op weg zijn.”