Hoe het scherpe toezichtsoog van ODIJmond ondermijning opspoort
Als een bedrijf in chemicaliën handelt, is dat legaal. Maar wat als er vermoedens rijzen dat die chemische producten door afnemers worden gebruikt bij plofkraken of de aanmaak van drugs? ‘Dan spelen wij als toezichthouders en boa’s van Omgevingsdienst IJmond (ODIJmond) deze informatie door aan onze partners, zoals de politie’, vertelt Nico Hulsman. ‘Dan wordt er gezamenlijk besloten of er een onderzoek wordt ingesteld of deze producent te goeder trouw handelt en of hij zijn meldingsplicht niet verzaakt.’
Bij ODIJmond werken zo’n 50 toezichthouders, waarvan er zeven ook gekwalificeerd zijn als buitengewoon opsporingsambtenaar (boa). Met hun scherpe blik controleren zij bedrijven en panden of er op milieugebied geen onoorbare dingen gebeuren. ‘Maar we nemen ook zaken waar die buiten ons taakveld vallen’, vertelt Nico, die actief is als boa en coördinator van de opsporingstak van ODIJmond. ‘Als een bedrijfspand er bijvoorbeeld tiptop uitziet, maar je ziet er nooit klanten of activiteiten, dan matcht dat niet met elkaar. Dan geeft ons onderbuikgevoel aan dat er iets niet in de haak is.’
Als er bij ons alarmbellen gaan rinkelen
Het kan zijn dat criminelen met de aankoop van bedrijfspanden geld witwassen. ‘Dat is een vorm van ondermijning. Hiervan is sprake van wanneer de onderwereld gebruik maakt van legale structuren in de bovenwereld om met crimineel verkregen geld hun activiteiten te ondersteunen. Bijvoorbeeld door met malafide geld vastgoed te kopen’, legt Nico uit. ‘Maar ook als er tijdens een controle afgesloten ruimtes zijn, kunnen er bij ons alarmbellen gaan rinkelen. Want is hier wellicht sprake van hennepteelt? Of is er een vorm van arbeidsuitbuiting, waarbij medewerkers illegaal werkzaamheden verrichten of onder slechte condities in een bedrijfspand gehuisvest zijn?’
Samenwerken met partners
Als de toezichthouders of boa’s dit soort zaken waarnemen, wordt deze informatie gedeeld met samenwerkende partijen, zoals de politie, Belastingdienst, betreffende gemeenten en/of de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW). In overleggen die het Regionaal Informatie- en Expertisecentrum (RIECK) organiseert worden signalen met diverse partners uitgewisseld. ‘En we bespreken de aanpak van casussen’, vertelt Nico. ‘Wij als boa’s van ODIJmond overleggen dan met de genoemde partners of bepaalde vermoedens die we hebben ook dermate concreet en serieus zijn, dat we er gezamenlijk een casus van maken.’
Onderbuik gevoel zei dat er iets loos was
Nico geeft een mooi praktijkvoorbeeld van zijn collega’s Eveline en Sven, die een controle op zwerfafval hebben uitgevoerd. Eenmaal ter plaatse gaf hun onderbuikgevoel van deze toezichthouders dat er iets loos was. ‘Zij zagen namelijk dat er gigantische hoeveelheden aan gevaarlijke goederen waren opgeslagen’, herinnert Nico zich. ‘Zij melden dergelijke bevindingen aan mij, waarna ik beoordeel of iets strafrechtwaardig is. Zo ja, dan duiken we vanuit de Kamer van Koophandel in de bedrijfsstructuur. Daar kwamen we in dit specifieke geval heel bijzondere structuren tegen. Via het RIEC informeren we dan onze partners, waarbij we vragen: ‘Kennen jullie dit bedrijf ook?’ De Belastingdienst en politie sloegen daar op aan. Op zulke momenten ontstaat er een casus, waardoor je dieper gaat inzoomen op dat bedrijf. Pas vanaf dat moment mag je alle beschikbare informatie met elkaar delen. In het voorstadium mag dat vanwege de privacywetgeving niet. Eerst mag een partner alleen in algemene bewoordingen zeggen of ze een bedrijf ook ‘opvallend’ of ‘interessant’ vinden.’
Het werkgebied van ODIJmond
De drie deelwerkgebieden van ODIJmond zijn Zuid-Kennemerland, IJmond en Zaanstreek-Waterland. Terwijl Nico en zijn rechterhand Manon de eerste twee gebieden coördineren, is BOA-collega Ralph Joosten betrokken bij laatstgenoemde. ‘In Wormer hebben we een dependancekantoor, waar Ralph is gestationeerd. Hij werkt dan ook periodiek samen met een ondermijningsteam van de gemeente Purmerend. Zo plant hij vanuit ODIJmond 8 à 10 dagen per jaar in, waarbij we in die regio met ondermijningsambtenaren van bijvoorbeeld Purmerend of Edam-Volendam gezamenlijk controles uitvoeren.’ Ralph benadrukt ook dat het thema ondermijning en integrale controles de aankomende jaren een steeds grotere rol gaan spelen in onze organisatie. We zullen hiervoor weerbaarheid moeten opbouwen ook voor de medewerkers, intern.
Zelf mensen opleiden
ODIJmond leidt ook zelf nieuwe toezichthouders en boa’s op. ‘Zo geef ik bijvoorbeeld les over zaken als bevoegdheden en ondermijning’, zegt Nico. Ralph ontwikkelt momenteel een opfriscursus en bewustzijns-training voor zittende inspecteurs. Dan behandelen we onderwerpen als: Waar kan je tijdens controles op letten? Wat moet je doen? En wat doen wij vervolgens weer met die informatie?’ Als OD IJmond nieuwe kandidaten voor het toezichthouderschap aanneemt, wordt niet zozeer gekeken naar diploma’s. ‘We kijken meer naar competenties. Hebben ze een prima denkniveau en zitten ze communicatief goed in elkaar. Zo ja, dan leren wij hen het kunstje van toezicht wel.’
Wat is er met de aangedragen melding gedaan?
Nico benadrukt dat hij als boa graag een terugkoppeling aan zijn medewerkers geeft, wat hij met de door hen aangedragen meldingen heeft gedaan. ‘Want als Eveline en Sven na afloop horen dat hun informatie uiteindelijk heeft geleid tot een casus, waarbij daadwerkelijk ondermijning is vastgesteld, worden zij gestimuleerd om ook in de toekomst weer hun belangrijke bevindingen aan ons door te geven. Zo houden we elkaar gemotiveerd.’
